Auteursrecht

Het auteursrecht gold lange tijd als een weinig dynamisch rechtsgebied. Digitalisering en (harmoniserende) Europese wetgeving hebben daar inmiddels verandering in gebracht. Uitspraken van het Europese Hof en nieuwe wetgeving vanuit Brussel hebben grote gevolgen voor de dagelijkse praktijk van uitgeverijen. Voor het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) betekent dit meer dan ooit dat zijn lobbyactiviteiten zich niet alleen in Nederland, maar ook steeds meer in Brussel afspelen. Dat gebeurt soms direct, maar vooral in samenwerking met zijn Europese koepelorganisaties: News Media Europe (NME), European Magazine Media Association (EMMA) en Federation of European Publishers (FEP).

 

Collectieve rechten

In november 2015 besliste het Europese Hof in de zaak HP-Reprobel dat uitgevers op zichzelf geen rechthebbenden zijn voor vergoedingen uit collectieve rechten zoals Reprorecht. Wel kunnen uitgevers rechthebbenden zijn op basis van het werkgeversauteursrecht. Deze uitspraak heeft grote (financiële) gevolgen voor alle uitgevers. Uiteindelijk kwamen uitgevers en vertegenwoordigers van makers in de Stichting Reprorecht in het najaar tot een nieuw repartitieconvenant, waarbij voorzieningen zijn getroffen voor mogelijke claims uit het verleden en afspraken zijn vastgelegd aangaande toekomstige uitkeringen.

Hetzelfde HP-Reprobel arrest zal ook van invloed zijn op toekomstige uitkeringen die uit Thuiskopieheffingen komen en waarover in 2017 nadere afspraken gemaakt worden.

Tenslotte bleek in de loop van 2016 dat binnen de Stichting Leenrecht mede door de HP-Reprobel-uitspraak onduidelijkheid was ontstaan in hoeverre uitgevers aanspraak konden maken op de reguliere vergoeding uit Leenrecht. Uiteindelijk is 80 procent van het zogenaamde uitgeversdeel uitgekeerd aan de rechthebbende uitgevers en moet er in 2017 meer duidelijkheid komen over de vraag of er een wettelijke juridische basis bestaat voor het uitgeversaandeel in het leenrechtstelsel.

 

Nieuwe richtlijn eu-auteursrecht

Op 14 september 2016 presenteerden eurocommissarissen Ansip en Oettinger een nieuwe richtlijn inzake auteursrecht als onderdeel van de Digital Single Market strategie van de Europese Commissie.

Het voorstel kent voor uitgevers drie belangrijke elementen: een uitgeversrecht voor nieuwsuitgevers, een voorstel voor tekst en datamining en de ‘reparatie’ van het arrest HP/Reprobel van het Europese Hof. In het voorstel krijgen lidstaten de mogelijkheid om uitgevers weer mee te laten delen in de inkomsten uit auteursrechtelijke collectieve heffingen zoals Reprorecht en Thuiskopie.

Uitgevers van nieuwsmedia en magazines krijgen een nieuw naburig recht, het zogenaamd uitgeversrecht. Het uitgeversrecht beoogt, in aanvulling op het auteursrecht, de positie van uitgevers ten opzichte van derden te versterken, zodat uitgevers met marktpartijen partnerships kunnen aangaan gericht op het hergebruik van content.

Het kabinet besloot in november 2016 een consultatie uit te zetten over deze voorstellen. Het NUV heeft van deze mogelijkheid gebruikgemaakt en zijn kritiek op de voorstellen verwoord, maar heeft vooral ook aangedrongen op een spoedige reparatie van het arrest HP/Reprobel en het belang van de invoering van een uitgeversrecht voor uitgevers van nieuwsmedia, magazines, vakinformatieve en wetenschappelijke publicaties.

Het voorstel voorziet ook in een nieuwe uitzondering voor het gebruik van tekst en datamining. Het NUV benadrukt het belang dat dit alleen geldt voor ‘niet-commercieel’ gebruik.

Het NUV zal zich in 2017 blijven inspannen om dit voorstel waar nodig te laten aanpassen, zowel in Den Haag als in Brussel, samen met NDP Nieuwsmedia, MVW en de Europese zuster- en koepelorganisaties.

 

Privacy

In april keurde het Europees Parlement de Algemene Verordening Gegevensbescherming goed. Deze verordening bevat de nieuwe regels voor verwerking en bescherming van persoonsgegevens, waaronder een ingrijpende regeling met betrekking tot datalekken. Direct marketing en profiling worden strenger gereguleerd en er komt een ‘recht om vergeten te worden’. Ook krijgt de burger het recht zijn gegevens bij een oude partij op te vragen en bij een nieuwe partij onder te brengen (dataportabiliteit). De Verordening treedt op 25 mei 2018 in werking. Uitgevers zullen 2017 dan ook aangrijpen om te zorgen dat zij vanaf 2018 voldoen aan alle eisen van de verordening.

 

Een belangrijke uitspraak van het Europese Hof was zijn arrest over het linken naar de Playboy-foto’s van Britt Dekker door GeenStijl. Volgens het Hof kunnen hyperlinks naar auteursrechtelijk beschermd materiaal dat illegaal online staat een inbreuk op het auteursrecht vormen. Het Hof is van mening dat websites niet naar illegale bronnen mogen hyperlinken als de uitgevers van deze websites een winstoogmerk hebben en redelijkerwijs kunnen weten dat het auteursrechtelijk beschermde materiaal illegaal online staat.

 

Cookies

Het NUV heeft in 2016 deelgenomen aan de publiek-private werkgroep Privacy in de Praktijk, die in het leven is geroepen door ECP (het Platform voor de InformatieSamenleving waarin overheid, brancheorganisaties en bedrijven samenwerken).  De werkgroep heeft gewerkt aan een cookieprotocol en aan transparante privacyvoorwaarden. Voor 2017 ligt de nadruk van deze werkgroep op privacy by design en de voorbereiding op de Algemene Verordening Persoonsgegevens. De verwachting is dat ook verder gewerkt zal kunnen worden aan het cookieprotocol.

 

In 2016 publiceerde het Adviescollege toetsing regeldruk (Actal) zijn onderzoek naar het gebruik van cookies. Daaruit komt naar voren dat de Nederlandse cookiewet duur is en consumenten vooral irriteert. Nog belangrijker is de derde conclusie: de wet beschermt de privacy niet, omdat de meeste mensen de cookiemeldingen op websites routinematig wegklikken.

 

Het in januari 2017 door de Europese Commissie in het kader van haar Digital Single Market Strategie gepubliceerde voorstel voor de Verordening Privacy en Elektronische Communicatie betekent een verandering voor het huidige cookiebeleid. De commissie wil onder andere dat internetgebruikers in de toekomst in één keer kunnen bepalen of zij privacygevoelige cookies accepteren of weigeren. Voor het plaatsen van cookies die volgens de Commissie niet privacygevoelig zijn, zoals de cookies die het aantal websitebezoekers tellen of die bijhouden wat er bij een webwinkel in de winkelwagen zit, hoeft geen toestemming gevraagd te worden.

De commissie hoopt dat het voorstel op 25 mei 2018 kan worden ingevoerd, tegelijk met de Verordening gegevensbescherming. Deze planning lijkt echter ambitieus.

 

Het NUV zal zowel in Europa via zijn Europese koepelorganisaties als in Den Haag (al dan niet in samenwerking met andere partners) blijven lobbyen voor een voor uitgeverijen werkbaar model.

 

Leenrecht

Op 10 november bepaalde het Europese Hof van Justitie in Luxemburg in een arrest dat e-books, net als fysieke boeken, onder het leenrecht vallen. Het NUV was uiteraard teleurgesteld dat het Hof zijn (juridische) argumenten niet heeft gevolgd, ook omdat de vrees gegrond blijft dat dit stelsel zeer marktverstorend kan werken.

Het Hof verbond wel voorwaarden aan het leenrecht voor e-books. Zo geldt ook hier het systeem van ‘one-copy-one-user’. Een uitgeleend e-book kan niet tegelijkertijd aan een ander worden uitgeleend. In 2017 zal met diverse partijen gesproken worden over de wijze waarop deze uitspraak in de praktijk moet worden geïnterpreteerd.

 

Auteurscontractenrecht

In de op 1 juli 2015 in werking getreden Wet auteurscontractenrecht is voorzien in een zogenaamde Geschillencommissie Auteurscontractenrecht (een onafhankelijke geschillencommissie die een laagdrempelige procedure biedt om conflicten tussen makers en exploitanten op te lossen zonder tussenkomst van een rechter). Deze commissie is op 1 oktober 2016 van start gegaan en in de loop van 2017 krijgen partijen de mogelijkheid zich bij deze geschillencommissie aan te sluiten.

 

Mediawijsheid

Dat auteursrecht voor iedereen belangrijk is, werd in 2016 benadrukt doordat het weer een van de thema’s was in de Week van de Mediawijsheid. Tijdens deze week speelden 100.000 leerlingen van groep 7 en 8 van het primair onderwijs dagelijks mee met de interactieve game MediaMasters, waarin vijf opdrachten – ‘mediamissies’ – over auteursrecht waren verwerkt.