NUV jaarverslag 2016 - Groep Algemene Uitgevers

BEKIJK de GAU FACTSHEET

Groep Algemene Uitgevers

De Groep Algemene Uitgevers (GAU) behartigt de belangen van de Nederlandse boekenuitgevers die zich op de publieksmarkt richten met onder andere literatuur, fictie, non-fictie en kinderboeken.

Mede dankzij een sterke eindsprint was 2016 een goed jaar voor het algemene boek. Na de stijging van de omzet van 3,5% in 2015 noteerde de algemene boekenmarkt nu een omzetstijging van 5,3%. Daarmee zijn de omzetverliezen uit de voorgaande jaren nog niet goedgemaakt, maar is de stemming weer positiever.

Met name het boek ‘Judas’ van Astrid Holleeder zorgde voor deze sterke eindsprint. ‘Door het geheimhouden van het boek sloeg de campagne zowel qua sales als qua pr in als een Scudraket’, aldus Lebowski-uitgever Oscar van Gelderen.

De markt voor e-books bleef qua omzetaandeel gelijk op 4 procent, maar de afzet steeg wel met 6,6 procent. De gemiddelde prijs voor een e-book daalde van ruim 8 euro in 2015 tot 7,51 euro in 2016. Die daling is een trend die al enige jaren voortduurt. De gemiddelde prijs voor het papieren boek steeg met tien eurocent tot 13,18 euro. ‘Na jaren van zwartkijken bevestigde 2016 de kracht van het boek’, constateerde Podium-uitgever Joost Nijsen terugblikkend op het voorbije jaar.

‘Willen uitgeverijen standhouden, dan moet er vooral veel samengewerkt worden. Uitgevers moeten proberen een meer open houding aan te nemen en een wederzijds vertrouwen in de kwaliteiten van een ander te tonen. We hebben tenslotte allemaal met dezelfde uitdagingen te maken.’

Wiet de Bruijn, voorzitter GAU in Buchreport.de

Nieuwe leden

De GAU mocht weer vijf nieuwe leden verwelkomen: HarperCollins, W-Books, Rubinstein Audio, KNNV en Royal Jongbloed. Daarmee is het totaal aantal leden nu 95. Verder waren er de overnames van de uitgeverijen Bas Lubberhuizen, Fontaine en Wereldbibliotheek door Nieuw Amsterdam en De Geus door Singel Uitgeverijen.

Mee naar de Messe

Tijdens de Vers voor de Pers-bijeenkomst in de Openbare Bibliotheek Amsterdam werd in januari het startschot gegeven voor een nieuwe wedstrijd: ‘Mee naar de Messe’. Deze wedstrijd werd georganiseerd met Stichting Elspeet om meer jonge boekenvakkers naar de Frankfurter Buchmesse te kunnen laten gaan. Een groot aantal kandidaten diende zich aan. Uiteindelijk overhandigde minister Bussemaker op 9 juni de prijs aan vier jonge boekenvakkers: Esther van Dijk van Singel Uitgeverijen, Lotte Dijkstra van Blossom Blooks, Mariska Heijmen van Maven Publishing en Marcella van der Kruk van Atlas Contact.

Hun doelstellingen om naar de Buchmesse te gaan varieerden van ‘een zoektocht naar een niet-Engelstalig Young Adult-boek’ (Lotte Dijkstra) tot ‘onderzoek naar de nieuwste mogelijkheden van e-publishing’ (Esther van Dijk). Vanwege het succes van deze wedstrijd zullen de GAU en Stichting Elspeet dit initiatief in 2017 herhalen.

Gastland Frankfurter Buchmesse

Nederland en Vlaanderen waren dit jaar (gezamenlijk) gastland tijdens de Frankfurter Buchmesse onder het motto ‘Dit is wat wij delen’. Een groot aantal uitgevers én auteurs bezocht dan ook de Messe.

In de aanloop naar deze week heeft de GAU in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds verschillende bijeenkomsten georganiseerd voor haar leden en bezochten Duitse uitgevers hun Nederlandse collega’s.

Na de opening in aanwezigheid van beide koningen kende het programma klassieke elementen als auteurslezingen en veel vernieuwende en innovatieve onderdelen. Zo konden bezoekers via een virtualrealitybril en koptelefoon op een bijzondere manier verhalen van auteurs beleven. In het ‘Grunberg-Lab’ konden lezers hun hersenactiviteit laten meten tijdens het lezen van een boek. De boekendokter gaf advies over te lezen boeken die pasten bij het gevoel van dat moment en daarnaast was er nog tijd voor een voetbalwedstrijd tussen Nederland, Vlaanderen en Duitsland met onder anderen Herman Koch en Dimitri Verhulst.

‘Het heeft onze verwachtingen overtroffen: meer dan 300 literaire vertalingen van Nederlandstalige boeken in het Duits, ruim 7.000 Duitse persartikelen met positieve aandacht voor Nederlandse en Vlaamse literatuur, boekencultuur en kunst, een stijging van dertig procent van het aantal Duitse uitgevers dat Nederlandse en Vlaamse auteurs uitgeeft. Met dit succes mag ik hele boekensector feliciteren, want het is het resultaat van jarenlange samenwerking en inspanning van velen: schrijvers, vertalers, uitgevers, festivals, Stichting Collectieven Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), het Nederlands Letterenfonds et cetera’, aldus directeur van het Nederlands Letterenfonds Tiziano Perez.

2016 was het laatste jaar dat Ineke Edzes de collectieve stand van en voor de Nederlandse uitgevers heeft verzorgd. Na 35 jaar, beginnende vanuit de Koninklijke Nederlandse Uitgeversbond (KNUB), heeft zij het stokje overgedragen aan de GAU. Vanaf 2017 zal de GAU de collectieve stand tijdens de Frankfurter Buchmesse verzorgen. Een nieuwe stand en inrichting is reeds in de maak.

Bologna

De kinderboekenbeurs in Bologna in april kende traditioneel een grote vertegenwoordiging van Nederlandse uitgevers. De mede door de GAU georganiseerde Dutch Party in het Palazzo Isolani was wederom voor de uitgevers en hun internationale gasten een van de hoogtepunten van de Bologna Book Fair.

Innoveren met Renew The Book

Om de innovatie binnen het boekenvak te bevorderen organiseerde de GAU in 2015 voor de eerste keer ‘Renew The Book’. De winnaar, de Amsterdamse start-up Bookarang, kreeg hiermee een vliegende start. ‘Iedereen in de boekenbranche kent ons inmiddels’, vertelde Victor Bergen Henegouwen, een van de oprichters. ‘We worden gezien als een serieuze partij.’ Bookarang ontwikkelt technologie om literatuur te analyseren en op basis daarvan inhoudelijke boekaanbevelingen te doen. Inmiddels maken diverse bedrijven gebruik van deze techniek. De andere deelnemers aan deze eerste editie waren Bookabook, een Italiaans crowdfunding platform voor boeken; het Duitse Readgeek dat de populariteit van een boek voorspelt onder lezers; Nugget, een Roemeense start-up die zich de Tinder voor boekenliefhebbers noemde; en Crumbled, een Nederlandse start-up die lezers hun favoriete recepten uit kookboeken in een eigen collectie wil laten plaatsen.

In 2016 besloot de GAU een tweede editie van ‘Renew The Book’ te organiseren, weer in samenwerking met Rockstart. Om deze tweede editie nog succesvoller te maken, werd in oktober 2016 een ‘Innovation Summit’ gehouden, waar innovatieonderwerpen uit het boekenvak door dertig professionals verder uitgediept en aangevuld werden. Op basis van interviews met mensen uit verschillende geledingen uit het boekenvak werden innovaties gesignaleerd die mogelijk bijdragen aan het vergroten van de markt, hetzij door het aantal lezers en kopers te vergroten, als door het wegnemen van obstakels in het vak. De genomineerden zijn Novellic, StoryTourist, WriteReader, Writing for TiNY en Zola Books en de winnaar zal tijdens de finale op 30 maart 2017 bekendgemaakt worden.

Monitor: de markt in kaart

Naar aanleiding van de tweede evaluatie van de Wet vaste boekenprijs kondigde de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) de oprichting van een kennis- en innovatieplatform aan. Hierover bestond een afspraak tussen de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak (KVB), Stichting Collectieve Propaganda van het Boek (CPNB), Stichting Lezen, het Nederlands Letterenfonds en de Minister van OCW zelf. De concrete opdracht was: de markt in kaart brengen, het faciliteren van onderzoeksgegevens voor OCW, het ontwikkelen van een innovatieagenda en het bundelen van onderzoeksgegevens over culturele en leesbevorderende prestaties. De GAU was als een van de twee leden van de KVB nauw betrokken bij de opzet van dit platform. ‘Het leitmotiv is om de waarde van de boekenmarkt in volle omvang te positioneren, in samenwerking met partners en ten behoeve van de boekensector’, aldus KVB Boekwerk op haar website. Tijdens de Frankfurter Buchmesse werd de eerste monitor gepresenteerd in het bijzijn van de minister van OCW. De monitor brengt in beeld hoe de markt functioneert, welke spelers er zijn, hoeveel dat er zijn en wat hun betekenis is. Zo blijken er meer dan 4.000 uitgeverijen van algemene boeken te zijn. De veertig grootste uitgeverijen zorgden in 2015 voor 75 procent van de totale verkoopomzet, waarbij de top vijf 25 procent van de totale omzet genereerde.

E-books en bibliotheken

Algemene uitgevers werken al enige tijd succesvol samen met bibliotheek.nl, het e-book platform van de bibliotheken. Dat heeft tot nu toe geleid tot een aanbod van meer dan 12.500 titels, variërend van nieuwer tot back-list. Over het aanbod maken de Koninklijke Bibliotheek (KB), die het platform beheert, en individuele uitgevers afspraken. In een ingewikkeld vonnis van het Europese Hof van Justitie werd in november bepaald dat e-books onder omstandigheden onder het leenrecht konden vallen waardoor in principe iedere titel op basis van one-copy-one-user kan worden uitgeleend, mits daar een billijke vergoeding tegenover staat. Wat dit vonnis precies zal betekenen voor de Nederlandse praktijk moet in 2017 blijken. De GAU zal hierbij nauw betrokken blijven en waar nodig met haar leden verder in gesprek gaan.

Voor 2017 blijft het bepalen van de (toegevoegde) waarde van de uitgever in de keten van schrijver tot lezer, ook in het digitale universum, een zaak van permanente aandacht.